Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2014 στο GPS του εγκεφάλου

To βραβείο νόμπλελ Ιατρικής 2014 μοιραζονται οι Edvard Moser, May-Britt Moser και John O’Keefe.

Tο «μισό» βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2014 απονέμεται στον John O’Keefe και το άλλο «μισό» μοιράζονται οι
May-Britt Moser και Edvard I. Moser, για την έρευνά τους σχετικά με τα κύτταρα του εγκεφάλου που αποτελούν το σύστημα εντοπισμού της θέσης μας.

Πως ξέρουμε που βρισκόμαστε; Πως μπορούμε να βρούμε τον δρόμο από το ένα μέρος σε κάποιο άλλο; Και με ποιο τρόπο αποθηκεύουμε αυτή την πληροφορία, ώστε την επόμενη φορά να βρίσκουμε τον δρόμο;

Οι φετινοί νομπελίστες αποκάλυψαν πως λειτουργεί το κυτταρικό σύστημα εντοπισμού θέσης, το GPS του εγκεφάλου μας, βάσει του οποίου μπορούμε να προσανατολιστούμε στο χώρο.

Το 1971 ο John O´Keefe ανακάλυψε την πρώτη συνιστώσα του συστήματος προσανατολισμού, πειραματιζόμενος με αρουραίους. Βρήκε ότι ένας τύπος νευρικών κυττάρων στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ιππόκαμπος, ενεργοποιείτο όταν ένας αρουραίος βρίσκονταν σε συγκεκριμένη θέση του δωματίου και άλλα νευρικά κύτταρα ενεργοποιούνταν όταν ο αρουραίος βρίσκονταν σε άλλες θέσεις. Ο John O´Keefe συμπέρανε ότι αυτά τα «κύτταρα θέσης» σχημάτιζαν έναν χάρτη του δωματίου.

Μετά από τρεις και πλέον δεκαετίες, το 2005, οι May-Britt and Edvard Moser ανακάλυψαν μια ακόμα συνιστώσα του συστήματος προσανατολισμού του εγκεφάλου. Εντόπισαν έναν άλλο τύπο νευρικών κυττάρων, τα επονομαζόμενα «κύτταρα πλέγματος», τα οποία δημιουργούν ένα σύστημα συντεταγμένων και επιτρέπουν βέλτιστο προσδιορισμό θέσης και ακριβέστερη πλοήγηση.

Οι έρευνες των John O’Keefe, May-Britt Moser και Edvard Moser λύνουν ένα πρόβλημα που έχει απασχολήσει φιλοσόφους και επιστήμονες για αιώνες – το πώς ο εγκέφαλος καταφέρνει να δημιουργήσει έναν χάρτη του χώρου που μας περιβάλλει και πώς μπορούμε να βρίσκουμε το δρόμο μας μέσα σε ένα πολύπλοκο περιβάλλον;

Οι ανακαλύψεις αυτές θα βοηθήσουν στην κατανόηση του μηχανισμού της απώλειας χωρικής μνήμης και στην αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία εκτός των άλλων πλήττει την αντίληψη του χώρου και την ικανότητα προσανατολισμού.